Niechcianym partnerem naszych spacerów po lesie są kleszcze. Ich liczba z roku na rok się zwiększa. Położenie naszej gminy wymaga od nas wzmożonej uwagi i profilaktyki praktycznie całym rokiem, choć szczytowa aktywność kleszczy rozpoczyna się w marcu lub kwietniu, kiedy temperatura ziemi osiąga 5-7°C i kończy się, gdy średnia temperatura powietrza obniży się do tego poziomu, czyli w październiku lub listopadzie. 

Kleszcze przesiadują na spodniej stronie liści lub na gałęziach w pobliżu ścieżek i śladów dzikich zwierząt, skąd są ściągane przez żywicieli. Atakując, znieczulają miejsce wkłucia, aby móc spokojnie żerować nawet przez kilka dni. W czasie ukłucia i wysysania krwi przenoszą groźne choroby zakaźne.

U ludzi

Do najczęstszych chorób odkleszczowych w Polsce zalicza się boreliozę z Lyme i odkleszczowe zapalenie mózgu. Trzeba pamiętać, że nie istnieje szczepienie przeciwko boreliozie; za pomocą szczepienia możemy zapobiegać innej częstej w naszym kraju chorobie odkleszczowej - kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM). Jest to ostra choroba ośrodkowego układu nerwowego, którą wywołuje wirus KZM.

Nie ma leków na KZM, można jedynie łagodzić przebieg tej choroby. Podaje się w tym celu leki obniżające gorączkę, łagodzące ból i stan zapalny. Można natomiast jej zapobiec poprzez szczepienie. Zaleca się je rolnikom i hodowcom zwierząt, pracownikom leśnym, turystom i biwakowiczom, wojskowym przebywającym na poligonach oraz wszystkim amatorom wypoczynku na łonie przyrody. Szczepienia na kleszczowe zapalenie mózgu najlepiej wykonywać zimą lub wczesną wiosną – dzięki temu zyskuje się ochronę już od pierwszych tygodni aktywności kleszczy.

Aby uniknąć chorób przenoszonych przez kleszcze zalecamy:

• Unikaj przebywania w wysokiej trawie lub zaroślach,
• Podejmując aktywność na świeżym powietrzu, noś jasne ubrania – łatwiej na nich zauważyć kleszcza,
• Zakładaj ubrania zakrywające ciało: długi rękaw, długie spodnie, skarpety wyłożone na spodnie, zakryte buty, nakrycie głowy,
• Stosuj środki odstraszające insekty,
• Po powrocie ze spaceru, zdejmij ubranie i najlepiej upierz, weź prysznic a także obejrzyj dokładnie całe ciało. Zwróć szczególnie uwagę na pachwiny, pachy, zgięcia pod kolanami, okolice pępka i pod piersiami,
• Jeśli zauważysz kleszcza wbitego w ciało usuń go niezwłocznie za pomocą pęsety, lassa bądź innych narzędzi. Chwyć go jak najbliżej skóry i wyciągnij powoli, bez silnych szarpnięć i przekręcania. Zdezynfekuj ranę. Obserwuj pod kątem wystąpienia rumienia,
• Jeśli zauważysz, że fragment kleszcza pozostał w skórze - nie panikuj. Twój organizm pozbędzie się go samoistnie,
• Jeśli w miejscu ukąszenia kleszcza pojawi się rumień – zgłoś się koniecznie do lekarza.

U zwierząt

Kleszcz doskonale wyczuwa zbliżającego się żywiciela. Ma do tego specjalnie wykształcony narząd zmysłów – aparat Hallera. Może się zdarzyć, że pies zbierze takiego kleszcza, ocierając się o trawy, krzewy czy tarzając po ziemi.

Następnie kleszcz wędruje po sierści, dostaję się coraz to bliżej skóry i szuka dogodnego miejsca, aby się wgryźć. Generalnie preferują one miejsca na ciele, gdzie skóra jest cienka i mniej owłosiona. Najczęściej są to okolice pyska, uszu, pach, pachwin, a także nieowłosiona skóra brzucha. Po znalezieniu odpowiedniego miejsca kleszcz używa swojego aparatu gębowego (kłująco-ssącego) w celu dostania się do naczyń krwionośnych w skórze właściwej psa.

Pies zazwyczaj nie czuje ukąszenia, a to dlatego, że w ślinie kleszcza zawarte są substancje znieczulające. Jak zostało wspomniane, samica kleszcza potrafi żerować nawet kilkanaście dni, a po napiciu się znacznie powiększa swoje rozmiary, może przypominać wielkością nawet owoc porzeczki. Następnie odpada. 

W miejscu ugryzienia pozostaje niewielka rana, która najczęściej zagoi się samoistnie. Może jednak dojść do jej miejscowego zakażenia, a nawet rozwoju ropnia. Miejsce to należy obserwować i dezynfekować. Przez kilka pierwszych dni może być zaczerwienione, a skóra lekko zgrubiała. Jeśli zaczyna się coś sączyć, miejsce jest zaognione i tkliwe – należy wybrać się na kontrolę do lekarza weterynarii.

Ukąszenie kleszcza może spowodować boreliozę – atakującą układ nerwowy naszego pupila.

Zaleca się stosowanie (praktycznie przez cały rok):

• specjalne obroże: działają przeciw kleszczom przez okres około 8 miesięcy,
• krople: aplikację należy powtarzać średnio co miesiąc,
• spray: korzystamy częściej niż co miesiąc,
• tabletki: podaje się dwa razy w odstępie określonym przez producenta i działają przez cały rok.